شناسایی مولکولی Cochliobolus sativusعامل بیماری لکه سوختگی گندم با استفاده از توالی‌یابی ITS ریبوزومی و بررسی روابط فیلوژنتیکی گونه‌های موجود در جنس Cochliobolus

عامل بیماری لکه‌سوختگی گندم قارچCochliobolus sativus است که در بسیاری از مناطق جهان به عنوان یکی از مهم‌ترین بیماری‌های گندم مطرح است. از مناطق آلوده شمال کشور نمونه‌های مشکوک به این بیماری جمع‌آوری و از میان آن‌ها هشت جدایه عامل بیماری به عنوان نماینده انتخاب و مورد بررسی مورفولوژیکی، اثبات بیماریزایی و مولکولی قرار گرفتند. مشخصات مورفولوژیکی جدایه‌ها با استفاده از کلیدهای معتبر نشان داد که علائم بیماری مشاهده شده ناشی از آلودگی به بیمارگر C. sativus بود. آزمون بیماریزایی نشان داد که جدایه‌های عامل بیماری قادر به ایجاد علایم تیپیک لکه‌سوختگی روی رقم حساس بولانی بودند. نتایج توالی‌یابی نشان داد که توالی منطقه ITS همه جدایه‌های C. sativus شمال ایران با جدایه مرجع C. sativus کاملاً یکسان بود. قرابت و روابط فیلوژنی جدایه‌های ایرانی قارچ C. sativus با گونه‌های دیگر موجود در جنس Cochliobolus با استفاده از چندین روش تجزیه فیلوژنی از جمله فاصله ژنتیکی (GD)، پارسیمونی (MP) و تخمین بیشینه (ML) محاسبه و با یک‌دیگر مقایسه شد. تجزیه فیلوژنی با هر سه روش نشان داد که جدایه‌های ایرانی قارچ C. sativus با جدایه مرجع در یک گروه قرار گرفته و درخت‌های فیلوژنی حاصل بسیار به هم شبیه بودند. گونه‌های مختلف Cochliobolus در دو گروه اصلی و چند زیر گروه طبقه‌بندی شدند. بررسی فاصله ژنتیکی محاسبه شده برای گونه‌های مختلف Cochliobolus نشان داد که گونه C. eleusines با فاصله ژنتیکی بسیار کم بیشترین قرابت را با گونه C. sativus دارد، در حالی که گونه C. sativus بیشترین فاصله را با دو گونه C. kusanoi و C. australiensis داشت. یافته‌های حاصل از این تحقیق حاکی از پراکنش سراسری این بیماری در اقلیم گرم و مرطوب شمال کشور بود و بنابراین برای پیشگیری از گسترش روزافزون این بیماری لازم است در برنامه‌های به‌نژادی گندم در این اقلیم، مقاومت به این بیماری مورد توجه قرار گیرد.